Núi Cột Cờ và gương chiến đấu hy sinh của anh hùng Trần Thành Ngọ

alt

Núi Cột Cờ, địa danh có từ xưa, trong dân gian địa danh trên đã đi vào thơ ca như những gì thân quen với cuộc sống hàng ngày của người dân trong vùng:

“Thúng thóc, lò vàng phong cảnh Phật

Cột Cờ, Đa Độ nước non tiên”.

Hay:

“Phù Lưu có núi Cột Cờ

Có sông Đa Độ, có đồi Mỏm Tinh”.

alt

Theo cuốn: “Kiến An bất khuất kiên cường”, trích theo bài viết “Kiến An trước và sau những ngày cách mạng tháng Tám thành công 1945” của Nguyễn Văn Tửu (nguyên ủy viên UBHC Kiến An năm 1946) viết: “Năm 1902, Pháp đổi tỉnh Hải Phòng thành tỉnh Phù Liễn. Xây đài quan trắc khí tượng và địa chấn Đông Dương trên núi Đẩu, gọi đó là núi Thiên Văn (thuộc tỉnh Phù Liễn). Xây cột cờ trên núi Phù Liễn, gọi đó là núi Cột Cờ”. Như vậy, núi Cột Cờ có thể là tên gọi bắt đầu có từ năm 1902 dưới thời Pháp thuộc. Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh chống kẻ thù xâm lược thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, quân và dân ta cũng thường cắm cờ trên đỉnh núi Cột Cờ (Phù Liễn) để nêu cao tinh thần quyết tâm chiến đấu, chiến thắng quân thù nên tên núi Cột Cờ cũng được mang ý nghĩa đó.

Núi Cột Cờ còn có tên núi Phù Liễn, đây là tên gọi đã có từ thời cổ, được ghi vào sử sách và trong từ điển địa danh Hải Phòng.

Theo thần phả của các làng (Phù Lưu, Đẩu Sơn…) còn lưu lại, vào thế kỷ XIII, khi bà Chiêu Hoa Công chúa (con gái thứ 6 của vua Trần Thánh Tông) đi khai khẩn lập trang ấp, đến một dãy núi, thấy núi có hình trái đào nên đặt tên cho vùng đất này là Đào Lĩnh, cắm cờ liễu (đuôi nheo) để làm chỉ giới. Dưới chân núi, về phía Tây Bắc dân cư hội tụ thành làng gọi làng Phù Liễn. Tên núi Phù Liễn được đặt theo tên địa danh làng Phù Liễn.

Theo Dư địa chí của Nguyễn Trãi viết: “Đứng trên ngọn Đào Lĩnh trông xuống hình thể sông, hình thành chín quả bầu” nên được gọi là “Cửu Biều giang”; “ở đó có làng Phù Liễn”.

Trong cuốn “Kiến An bất khuất kiên cường” – trang 53, Nguyễn Văn Tửu có viết: “Tỉnh lị Kiến An trước, nay là quận lị Kiến An nằm trong thung lũng giữa hai dãy núi Thiên Văn và núi Phù Liễn. Phía Tây Bắc có dòng Lạch Tray lượn qua. Nơi đây không chỉ có vẻ đẹp thiên nhiên mà còn là một nơi có vị trí quân sự vùng biển vô cùng trọng yếu. Hướng từ biển vào, núi Thiên Văn (Văn Đẩu) và núi Cột Cờ (Phù Liễn) vươn cao như hai cột cổng”. Như vậy tên gọi núi Cột Cờ hiện nay chính là núi Phù Liễn xưa.

Núi Cột Cờ năm 2010 đã được xếp hạng là di tích lịch sử của thành phố Hải Phòng. Di tích núi Cột Cờ nằm phía Tây Nam, cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 14 km, thuộc địa phận phường Tràng Minh, quận Kiến An.  Phường Tràng Minh ở phía Tây Nam và cách trung tâm quận Kiến An 2,5 km. Phía Bắc và Đông Bắc giáp phường Phù Liễn; phía Nam giáp xã Thuận Thiên (huyện Kiến Thụy); phía Tây giáp xã Thái Sơn (huyện An Lão) và sân bay Kiến An.

Nói đến núi Cột Cờ là mọi người nhớ đến những chiến công hiển hách của quân dân Hải Phòng trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Phâp và đế quốc Mỹ. Tiêu biểu trong những chiến công đó là trận chiến đấu quyết tử bảo vệ quê hương Kiến An ngày 25/4/1947. Trận đánh đã đi vào lịch sử, đó là một trận chiến oanh liệt của quân và dân Hải – Kiến trong những ngày đầu kháng chiến chống thực dân Pháp. Trong trận đánh xuất hiện nhiều tấm gương chiến đấu dũng cảm, kiên cường, nhưng tiêu biểu cho tinh thần chiến đấu quyết tử là tấm gương chiến đấu hy sinh của người chỉ huy Trần Thành Ngọ

Trần Thành Ngọ (1918 – 1947), người làng Văn Đẩu, quận Kiến An. Thời trai trẻ đã từng là lính Khố đỏ canh gác sân bay, nên còn gọi là Đội Ngọ, Đội Tàu bay. Giữa năm 1944, phong trào cách mạng ở Hải Phòng và ven thị xã Kiến An do Mặt trận Việt Minh lãnh đạo đã phát triển được nhiều cơ sở trong nông dân, công nhân, trí thức. Dưới sự chỉ đạo của Việt Minh, đã kết hợp việc dạy chữ với tuyên truyền đường lối đúng đắn của mặt trận, động viên khích lệ tinh thần dân tộc, dân chủ mọi tầng lớp nhân dân. Một số binh sĩ có tinh thần yêu nước đã được phong trào giác ngộ, trở thành quần chúng có cảm tình với cách mạng như: Bùi Sinh ở Đẩu Sơn, Đội Ngọ (Trần Thành Ngọ) ở Văn Đẩu. Từ một binh sĩ yêu nước được Việt Minh giác ngộ, giao nhiệm vụ, Trần Thành Ngọ đã trở thành một cán bộ cách mạng quả cảm, có nhiều công lao xây dựng lực lượng công an Hải Phòng từ những ngày trước cách mạng tháng 8/1945.

Ngay trong những ngày đầu khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hải Phòng (23/8/1945), chính quyền cách mạng đã cử các ông bà: Lê Quốc Thân, Đào Thị Hậu, Trần Thành Ngọ, Nguyễn Văn Mộc đến Sở Cảnh binh, tiếp thu toàn bộ cơ sở vật chất, tạm thời sử dụng Cảnh binh viên chức cũ, điều hành trật tự giao thông, vệ sinh trong thành phố. Ngày 27/9/1945, Đoàn cảnh sát xung phong được thành lập, sau khi thống nhất hai lực lượng cảnh sát và cảnh sát Liêm phóng thành Ty công an. Đoàn cảnh sát xung phong là lực lượng nòng cốt bảo vệ chính quyền cách mạng, tuần tra, canh gác, bảo vệ trật tự, an ninh. Dưới sự chỉ huy trực tiếp của Trần Thành Ngọ, Ban an ninh đã có nhiều chiến công táo bạo kịp thời ngăn chặn nhiều âm mưu phá hoại, gây rối trật tự, trị an trong thành phố Cảng. Trên cương vị cảnh sát trưởng, uỷ viên uỷ ban bảo vệ thành phố, Trần Thành Ngọ đã vạch kế hoạch điều hành, lực lượng công an xung phong và cảnh sát chiến đấu, bảo vệ từng khu vực ở nội thành Hải Phòng. Do lực lượng của ta buổi đầu còn thiếu thốn vũ khí đạn dược, Trần Thành Ngọ đã đề ra kế hoạch sử dụng một số cá nhân có cảm tình với kháng chiến, len lỏi trong các kho bãi, bến cảng thu lượm vũ khí, đạn dược cho đơn vị. Trước khi đưa vào sử dụng, sản xuất hàng loạt, Trần Thành Ngọ đã nhiều lần trực tiếp thử các loại vũ khí lấy được của địch, do các đội viên đem về, trang bị cho quân ta.

Ngày 26/11/1946, Uỷ ban kháng chiến Liên tỉnh Hải Phòng, Kiến An được thành lập (gọi tắt là liên tỉnh Hải Kiến). Mặt trận Liên tỉnh Hải Phòng Kiến An đã thành lập ba mặt trận A, B, C, chỉ huy chung là Đinh Thịnh, Dương Hữu Miên, Trần Thành Ngọ là chỉ huy phó mặt trận Cầu Niệm, Thị xã Kiến An, mang mật danh A, giữ vị trí phòng vệ hướng chính diện, từ hữu ngạn sông Lạch Tray, phối hợp với mặt trận B và C, hình thành tuyến bao vây, giam chân quân địch trong khu vực nội thành Hải Phòng. Trong trận chiến đấu cảm tử bảo vệ thị xã Kiến An. Trần Thành Ngọ phó ban bảo vệ thành phố, phó chỉ huy Mặt trận Hải Kiến đã dũng cảm chiến đấu với quân Pháp đến hơi thở cuối cùng. Trong tình thế vô cùng khó khăn, sở chỉ huy quân ta ở núi Cột Cờ bị địch vây. Cuộc chiến đấu không cân sức với kẻ thù đã qua 17 giờ liên tục. Mặc dù bị thương ở cánh tay, Trần Thành Ngọ vẫn bình tĩnh ra lệnh cho anh em rút về phía sau để bảo toàn lực lượng, còn lại một mình ngăn chặn địch, lừa cho địch tới gần mới rút chốt lựu đạn tiêu diệt giặc. Sự hi sinh oanh liệt của Trần Thành Ngọ là tấm gương sáng vì nước quên thân của lực lượng công an Hải Phòng trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Tấm gương chiến đấu hy sinh của anh có giá trị như lời hiệu triệu, khích lệ mọi người thời đó quyết tâm chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để bảo vệ quê hương đất nước. Một trong những người lãnh đạo Việt Minh thành phố Hải Phòng, ông Vũ Quốc Uy đã viết: “ Anh thực sự là trụ cột của cuộc chiến đấu bảo vệ thành phố và thị xã Kiến An… công lao của anh không phải là do công sức riêng, mà vì anh biết tin và sử dụng sức mạnh của tập thể, anh biết nuôi quân không phải bằng đồng lương ít ỏi của chính phủ cấp cho mà cả sự ủng hộ nhiệt tình của nhân dân”. Nhân dịp 50 ngày truyền thống của lực lượng Công an nhân dân, Liệt sĩ Trần Thành Ngọ đã được nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý “ Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

alt

Hàng năm vào ngày 25/4 (ngày diễn ra trận chiến đấu quyết tử bảo vệ thị xã Kiến An). Lãnh đạo của quận Kiến An, phường Tràng Minh, thân nhân các Anh hùng liệt sỹ hy sinh tại núi Cột Cờ cùng nhân dân địa phương tổ chức kính dâng vòng hoa, dâng hương tưởng niệm những người con đã hy sinh bảo vệ thị xã Kiến An, thành phố Hải Phòng trong những năm tháng kháng chiến chống thực dân Pháp. Nhân dịp kỷ niệm ngày thương binh liệt sỹ 27/7, ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam 22/12, dịp lễ tết cổ truyền, đều tổ chức lễ dâng hương. Đặc biệt nhân dịp 27/7/2014 lãnh đạo quận Kiến An, phường Tràng Minh, thân nhân các liệt sỹ, các cựu chiến binh, đồng chí đồng đội, Trung đoàn bộ đội 22 đóng trên núi Cột Cờ… đã đóng góp kinh phí, chung sức xây dựng nhà bia và bia “Tưởng niệm các Anh hùng, liệt sỹ hy sinh tại núi Cột Cờ”; trồng cây xanh tại khu vực nhà bia để tri ân, noi gương học tập các anh, xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước thêm giàu đẹp. Vào các tiết ngày rằm, mùng một, các chiến sỹ của Trung đoàn bộ đội 22, thường tổ chức anh em cán bộ chiến sĩ quét dọn và dâng hương, hoa tại nhà bia tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ

Núi Cột Cờ biểu tượng cho sức mạnh đoàn kết, ý chí kiên cường, tinh thần quả cảm chiến đấu hy sinh của nhân dân Hải Phòng. Nó mãi mãi như một thiên anh hùng ca được viết bằng những chiến công của quân, dân thành phố Hải Phòng trong những năm tháng chiến đấu chống kẻ thù xâm lược thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

Núi Cột Cờ di tích lịch sử đã xếp hạng, nhưng cũng là một thắng cảnh đẹp của thành phố Hải Phòng. Nơi đây có đồi núi, đô thị liền kề, có thảm động thực vật phong phú, đa dạng, quanh năm xanh tốt. Đứng trên điểm cao nhất của dãy núi (điểm cao 145 m), chúng ta có thể thấy toàn cảnh thành phố Hải Phòng. Dưới chân núi có dòng sông cổ Cửu Biểu uốn lượn như giải lụa trắng ôm trọn trong lòng dãy núi Cột Cờ. Trên núi Cột Cờ còn nhiều những dấu ấn về các công trình xây dựng đầu thế kỷ 20, mang đặc trưng kiến trúc Pháp và những dấu tích chiến tranh như: Lô cốt, vết đạn pháo, công sự, giao thông hào…Cảnh quan không gian và sự tồn tại của quá khứ, hiện tại trên núi Cột Cờ nếu chỉ một lần đến nơi đây cũng đã khơi dậy trong tâm hồn chúng ta lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước và càng thấy công lao, sự hy sinh to lớn của Anh hùng Trần Thành Ngọ cùng những chiến sĩ đã anh dũng quên thân để cho chúng ta được cuộc sống hôm nay.

Tự Miễn

Bài viết khác