
Nói về làng hoa ở thành phố Hải Phòng không ai không biết tới làng Lũng Bắc. Lũng Bắc là làng cổ dưới triều Nguyễn thuộc tổng Lương Xâm, huyện An Dương, tỉnh Hải Dương. Làng Lũng Bắc nổi tiếng là vùng đất trồng hoa của thành phố Hải Phòng. Lũng Bắc ngày nay là một tổ dân phố thuộc phường Đằng Hải, quận Hải An, thành phố Hải Phòng. Giữa trung tâm khu phố Lũng Bắc sầm uất, bên cạnh địa điểm chợ hoa truyền thống nhộn nhịp của thành phố Hải Phòng, một ngôi đình cổ còn được bảo tồn khá nguyên vẹn.
Ngôi đình mang tên làng xã xưa nơi sản sinh ra nó, đình Lũng Bắc, ngoài ra đình có tên chữ “Thọ Xương”, theo nghĩa Hán tự và được hiểu rộng ra ngôi đình biểu tượng cho sự thịnh vượng, phát đạt trường tồn của dân làng Lũng Bắc. Đình Lũng Bắc được xếp hạng di tích cấp Quốc gia năm 2001. Đình lũng Bắc thờ Thành hoàng, đức Ngô Vương Quyền, ông là bậc đại anh hùng dân tộc. Cuối mùa đông năm 938 chỉ trong thời gian nửa ngày, ông đã chỉ huy quân dân đánh tan 20 vạn quân Nam Hán do Thái tử Hoằng Tháo chỉ huy vào sông Bạch Đằng xâm lược nước ta. Vua Nam Hán là Lưu Cung chỉ huy quân chi viện, nghe tin quân bị diệt, con bị giết rất hoảng sợ vội rút quân về nước. Chiến thắng trên đã chấm dứt hàng ngàn năm dân tộc ta bị Bắc thuộc, mở ra kỷ nguyên độc lập lâu dài cho đất nước. Với chiến công Bạch Đằng, Ngô Quyền trở thành ông tổ trung hưng của nền độc lập dân tộc. Xét về công lao, thành tích, nhân tài, vật lực giúp Ngô Quyền trong chiến thắng Bạch Đằng năm 938 của nhân dân huyện An Dương, vua Triều Nguyễn, niên hiệu Tự Đức thứ sáu (1853) đã sắc phong ban cho 6 tổng, 17 làng, xã thuộc vùng phía Đông huyện An Dương thờ Ngô Vương Quyền làm Thành hoàng, đình Lũng Bắc nằm trong số những làng trên. Đình Lũng Bắc phối thờ hai vị danh tướng Nguyễn Tất Tố và Đào Nhuận. Hai ông là tráng sĩ người làng Gia Viên ( có tên Nôm làng Cấm), huyện An Dương, rất thạo nghề sông nước và có tài bắn cung nỏ đã có nhiều công lao giúp Ngô Quyền trong trận chiến trên sông Bạch Đằng. Chính vì vậy hai ông được Ngô Quyền tin yêu, coi như gia thần, thủ túc. Đặc biệt đình Lũng Bắc có ban thờ Vũ Quận Quyến Hoa Công Chúa. Bà họ Vũ, tên Quyến Hoa, quê làng Gia Viên, trong trận đại chiến đánh giặc xâm lược trên sông Bach Đằng năm 938, với phương châm huy động tối đa lực lượng hậu cần tại chỗ, bà được Ngô Quyền giao cho nhiệm vụ đặc biệt phụ trách toàn bộ việc quân lương. Với tinh thần trách nhiệm cao, tài năng, đức lớn bà Vũ Quận đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đất nước thanh bình, sau khi lên ngôi vua, định đô ở thành Cổ Loa, xét thưởng công lao cho các tướng sĩ, vua Ngô Quyền đã ban phong tước cho bà là “ Quận Chúa”. Sau này khi hóa bà đã hiển thánh trở thành Phúc thần của làng Gia Viên. Nhiều địa phương của thành phố Hải phòng có đền, miếu phụng thờ bà. Thường ở tất cả những nơi thờ Ngô Quyền đều có phối thờ Chúa Bà. Tại Gia Viên còn lưu giữ được một số đạo sắc của vua triều Nguyễn ban phong cho bà. Niên hiệu Bảo Đại thứ 8, bà được ban phong phẩm trật thần bậc cao nhất “ Thượng đẳng thần”. Trong tín ngưỡng dân gian, người dân tôn vinh bà là “Bà Chúa Nam Phương”. Vì dân gian giải thích rằng đức ông Ngô Quyền là vua trị vì nước phương Nam, thì tất phải có Chúa Bà giúp vua, yên dân dưới trời phương Nam. Nhân dân có khi gọi bà là “Bà Chúa Năm Phương”, hay “Chúa Bà Năm Phương” bởi tránh từ húy Nam thành Năm
Đình Lũng Bắc nằm trên khuôn viên đất rộng, thoáng mát, nhìn ra mặt phố lớn, phía trước trên sân đình có hai cây bàng cổ thụ. Theo các cụ cao niên của làng Lũng Bắc, hai cây bàng được trồng từ khi xây dựng ngôi đình, như vậy cây đã có tuổi đời khoảng 300 năm. Hai cây đại thụ có vóc dáng cao to, hùng vĩ như hai vị thần mộc đứng canh giữ, bảo vệ ngày đêm cho nơi linh thiêng phụng thờ bậc Anh hùng, Thiên Tử. Tán cây bàng xanh tốt, tỏa bóng mát rợp cả sân đình che cho người dân, quý khách về hành hương tham quan, chiêm bái ngôi đình cổ. Hai cây bàng đã được vinh danh là “ Cây di sản Việt Nam”. Đình Lũng Bắc hướng Nam, hướng đắc địa như cổ nhân thường nói: “ Thánh diện Nam nhi thính tri thiên hạ”, nghĩa là bậc thánh ngự nhìn về hướng Nam để nghe được sự tâu bày của người dân trong thiên hạ. Đình Lũng Bắc được khởi dựng vaò thời Hậu Lê thế kỷ 18, hiện nay những lạc khoản thời gian trùng tu, tôn tạo đình vẫn còn được tiền nhân khắc ghi trên thượng lương và câu đầu của kiến trúc đình như: câu đầu tòa tiền tế ghi năm Gíap Ngọ, niên hiệu Thành Thái thứ 6 (1894), câu đầu tòa trung đường ghi năm Gíap Tí, niên hiệu Khải Định thứ 9 (1924), năm Gíap Tuất niên hiệu Bảo Đại thứ 9 (1934) và đợt trùng tu đình gần đây nhất vào năm 2013 được ghi trên câu đầu gian hậu cung. Tuy qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, song kiến trúc của đình Lũng Bắc vẫn được bảo tồn còn khá nguyên vẹn, vẫn giữ được ngôi đình mang dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn nửa cuối thế kỷ 19. Đình Lũng Bắc mặt bằng kiến trúc kiểu tiền nhất hậu đinh, lăm gian tiền tế, ba gian trung đường và hai gian hậu cung, trong đó có một gian cung cấm. Đình làm hoàn toàn bằng vật liệu thiên nhiên truyền thống, mái chéo đao tầu góc, lợp ngói mũi hài. Di tích bảo lưu được ba đạo sắc của vua triều Nguyễn, niên hiệu Thành Thái thứ 9 (1897), niên hiệu vua Duy thứ 3 (1909), niên hiệu vua Khải Định thứ 9 (1924), phong cho Đức Ngô Quyền là “Ngô Vương Thiên tử Thượng đẳng thần”, Thành hoàng làng Lũng Bắc. Đình Lũng Bắc được bài trí đầy đủ những nghi trượng, nghi vật, đồ thờ tự, tế khí có giá trị lịch sử và mỹ thuật cao, như câu đối, cửa võng, đại tự, nhang án, long ngai, bài vị…Đặc biệt trong cung cấm đình, nơi thâm nghiêm nhất, dưới thánh tượng có ba di vật rất có giá trị và ý nghĩa, được xem như bảo vật linh thiêng của ngôi đình đó là: Buồng cau lớn sai quả, tươi tốt, hình ảnh nhắc nhớ về câu chuyện, thân mẫu của Ngô Quyền trong giấc mộng được Tiên Ông trao cho buồng cau lớn, tươi tốt và sau bà đã sinh ra Ngài; Khinh chu (thuyền nhẹ), biểu tượng phương tiện thuyền gọn nhẹ của quân đội Ngô Quyền chiến đấu chống quân xâm lược trên sông Bạch Đằng, thuyền có thể luồn lách tránh những hàng cọc nhọn, nhưng vẫn áp sát để tiến đánh hạm thuyền lớn của giặc; Hai khúc gỗ nhọn đầu, biểu tượng cho trận địa cọc, vũ khí độc đáo, hiểm yếu của Ngô Quyền trên sông Bạch Đằng. Những di vật trên được tạo tác tinh sảo bằng loại gỗ hương quý hiếm và được trang trí hoa văn rất chau chuốt, cầu kỳ tạo những ấn tượng mạnh mẽ, sâu sắc cho mọi người khi được trực tiếp chiêm ngưỡng.
Hàng năm tại đình Lũng Bắc nhân ngày hóa của đức Ngô Vương Quyền nhân dân địa phương tổ chức hội lễ lớn đầu xuân vào ba ngày 17, 18 và 19 tháng Giêng, để tri ân Thành hoàng, các vị thần được phối thờ và những bậc tiền nhân đã có nhiều công lao giúp dân, giúp nước, khai sơn, mở địa để có được quê hương trù phú, tươi đẹp như hôm nay. Trong hội lễ có tế lễ, dâng hương, giao lưu văn nghệ giữa các tổ dân phố trong phường… những năm có điều kiện địa phương tổ chức rước thánh được rất nhiều người dân tham gia, tạo ra khí thế rất trang nghiêm, hào hứng. Ngoài ra vào ngày 16 tháng 6 âm lịch ngày hóa của Chúa Bà Nam Phương, di tích đình Lũng Bắc tổ chức hội lễ rất nhiều người trong và ngoài địa phương tham gia, trong hội lễ có hoạt động diễn xướng chầu văn trước ban thờ Chúa Bà.
Đình Lũng Bắc nằm cận kề với ngôi chùa cổ của làng Lũng Bắc, có tên chữ “Bảo Phúc ”. Chùa có niên đại xây dựng vào khoảng thế kỷ 17, hiện chùa Bảo Phúc còn bảo lưu được nhiều cổ vật có giá trị về lịch sử, mỹ thuật như tượng pháp, câu đối, đại tự, chuông đồng, bia đá…Đình, chùa Lũng Bắc trong cùng khu vực tạo thành trung tâm rất thuận tiện trong sinh hoạt văn hóa tâm linh, tín ngưỡng của người dân trong vùng.
Trong một vài năm trở lại đây Ban Quản lý di tích đình Lũng Bắc được kiện toàn, đã cùng nhân dân trong và ngoài địa phương tổ chức trùng tu, tôn tạo đình, cải tạo sửa chữa những công trình phụ trợ, trang hoàng, bổ xung thêm những đồ thờ tự quý, tổ chức bài trí việc thờ tự trong đình theo quy chuẩn truyền thống, lịch sử. Chính vì vậy di tích đình Lũng Bắc đang có sức quy tụ, thu hút mọi người đến ngày càng đông hơn. Cùng với vùng đất trồng hoa nổi tiếng xưa nay và chợ hoa, quả truyền thống lớn hiện nay của thành phố Hải Phòng, di tích đình Lũng Bắc đã và đang trở thành điểm tham quan du lịch hấp dẫn của du khách xa gần.
Tự Miễn