
Truyện ngắn dự thi mã số 100 của tác giả: Nguyễn Hùng- Hải Phòng
GIÁO SƯ NGUYỄN XIỂN VỚI HẢI PHÒNG
Ở Hải Phòng có Đài thiên văn Phủ Liễn nổi tiếng, ở đó có những năm tháng đóng góp tích cực của Giáo sư Nguyễn Xiển (1907- 1997). Mời các bạn cùng tìm hiểu về Giáo sư Nguyễn Xiển trong câu chuyện này. Giáo Sư Nguyễn Xiển từng du học tại Pháp, khi về nước, ông không ra làm quan cho triều đình Huế, một lòng đi theo cách mạng. Ông đã được Chủ tịch Hồ chí Minh giao nhiệm vụ là Chủ tịch Ủy ban hành chính Bắc Bộ kiêm Giám đốc Nha khí tượng thủy văn. Giáo sư Nguyễn Xiển sinh ra và lớn lên trong một gia đình Nho học có tiếng của xứ Nghệ. Lòng yêu nước của Nguyễn Xiển thừa hưởng từ truyền thống gia đình và nhen nhóm dần qua tháng năm. Từ nhỏ Nguyễn Xiển đã là người rất tài năng, thích làm khoa học, say mê toán học. Khi học ở trường Bưởi, ông tự kiếm tiền để đi học. Ông luôn tự học trong mọi hoàn cảnh. Vì tham gia bãi khóa trong cuộc vận động học sinh trường Bưởi để tang cụ Phan Chu Trinh nên cha ông bị cấm thi tú tài bản xứ; nhưng không bị cấm thi tú tài Tây.
Năm 1928, Nguyễn Xiển thi tú tài Tây và giành được học bổng đi Pháp. Những năm tháng ở Pháp, dù chưa có xu hướng chính trị rõ rệt nhưng Nguyễn Xiển đã nghĩ rằng nếu học giỏi, nắm vững khoa học sẽ giúp cách mạng nhiều hơn, cách mạng không thể thiếu khoa học, xây dựng đất nước càng cần đến khoa học. Tại đây, Nguyễn Xiển đã nghe nói đến Nguyễn Ái Quốc gặp gỡ những sinh viên cộng sản trẻ tuổi như Trần Văn Giàu,. .., theo Phan Tư Nghĩa đi dự mít tinh chống thực dân Pháp đàn áp phong trào Xô Viết – Nghệ Tĩnh. Năm 1932, khi về nước, Nguyễn Xiển cũng rất băn khoăn trước lối đi cho chính cuộc đời mình. Trong hồi ký, ông viết: “Tôi không muốn ra làm quan cho triều đình Huế và sống ở Trung Kỳ, mảnh đất còn sặc mùi quan lộ phong kiến”. Ông quyết định ra Hà Nội, dạy học ở các trường tư thục. Đây là quyết định quan trọng nhất của ông khi về nước.
Năm 1937, Nguyễn Xiển nhận làm việc ở Đài khí tượng Phủ Liễn (Kiến An, Hải Phòng). Giám đốc Nha khí tượng Đông Dương khi ấy sắp về hưu đang cần người hiểu biết toán lý để nâng cao nghiệp vụ tính toán về thiên văn, khí tượng, trong khi đó những người Pháp khác làm việc trong ngành khí tượng đều là kỹ sư nông nghiệp. Ông là một trong ba trí thức Việt Nam đầu tiên vào ngành này, ngành vốn chỉ dành cho người Pháp. Khi Cách mạng tháng Tám nổ ra, mặc dù tin tức về Mặt trận Việt Minh không nhiều, nhưng cũng giống như nhiều trí thức lúc bây giờ, Nguyễn Xiển nhận thấy thực dân đã hết thời, phát xít Nhật mới đặt chân đến Đông Dương đã có những hành động tàn ác làm người dân oán ghét.
Sau khi quân Nhật đánh úp trại lính Pháp ở Hải Phòng (9/3/1945), Nguyễn Xiển quyết định lên Hà Nội, chính thức tham gia công việc dự báo thời tiết mà ông vốn là dự báo viên không thường trực. “Những ngày tháng cách mạng diễn ra sôi động, dồn dập với nhịp độ nhanh như gió lốc đã ghi ấn tượng sâu sắc không phai mờ trong tâm trí tôi, nhất là khi cách mạng buộc mỗi con người phải đi đến lựa chọn một thái độ chính trị và một cách sống rõ ràng và dứt khoát”, Nguyễn Xiển đã viết trong hồi ký về những ngày trọng đại ấy. Ông tham gia đoàn biểu tình ở vườn hoa Hàng Đậu, cùng đoàn người hô vang khẩu hiệu “Ủng hộ Việt Minh”. Trong những ngày lịch sử này, Nguyễn Xiển đã có cuộc gặp gỡ không ngờ với Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhận nhiệm vụ rất quan trọng. Ông đã xác định rõ con đường mình sẽ đi, toàn tâm theo cách mạng.
Ngày 24/8/1945, một cán bộ đến mời Nguyễn Xiển lên gặp Ủy ban dân tộc giải phóng và được ông Võ Nguyên Giáp đề nghị nhận Bộ Giao thông công chính trong Chính phủ lâm thời nhưng ông từ chối với lý do chưa làm được gì cho cách mạng, “mới chỉ gửi điện yêu cầu Bảo Đại thoái vị mà nhận một ghế Bộ trưởng thì dễ mang tiếng cơ hội”. Nhưng ngày hôm sau, lại có người đến gọi Nguyễn Xiển đến gặp Hồ Chủ Tịch. Bác Hồ nói với Nguyễn Xiển rất ngắn gọn, đại ý là: Đã là trí thức yêu nước thì phải nhận trách nhiệm trước lịch sử, không nhận làm Bộ trưởng thì phải nhận Ủy ban hành chính Bắc Bộ… Trước lời lẽ giản dị, thái độ tin cậy của Bác Hồ, ông không còn lý do để từ chối nữa. Ngay sau khi thành lập, Ủy ban hành chính Bộ đã giải quyết nhiều công việc đang rất khẩn trương lúc đó như tiếp quản bộ máy chính quyền, xây dựng các ủy ban hành chính từ tỉnh đến xã, đặc biệt là việc sửa chữa đê điều bị vỡ trong trận lụt lịch sử năm 1945…
Trong trận lũ lịch sự ấy, một loạt đê quan trọng như đê sông Thao, sông Lô, nhiều khúc đê sông Hồng… bị vỡ. Nước lụt đã làm ngập hàng vạn mẫu ruộng. Việc cần làm ngay là hợp long những đoạn đê vỡ để kịp thời bảo vệ vụ mùa năm đó; tiếp đến là phải đắp thêm nhiều đê mới vòng quanh các chỗ đê vỡ, tu bổ những đoạn đê xung yếu. Trong hoàn cảnh ngân khố nhà nước gần như trống rỗng, việc tu sửa đê điều lại cần nhiều tiền, ông đã đề đạt lên Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng cả thầu khoán và thợ đấu. Lúc bấy giờ thầu khoán là cách làm vô cùng mới mẻ, nhưng được Chủ tịch Hồ Chí Minh ủng hộ. Bác Hồ nói, thầu khoán tất nhiên là có bóc lột, nhưng thầu khoán đắp đê lúc này là yêu nước. Trong suốt 40 năm theo ngành khí tượng, Giáo sư Nguyễn Xiển đã có nhiều đóng góp cho ngành khí tượng nước nhà. Ngoài ra, ông Nguyễn Xiển được Bác Hò giao nhiệm vụ Thành lập và là Tổng thư ký Đảng Xã hội tập trung các tầng lớp trí thức yêu nước trong Mặt trận đoàn kết dân tộc cho đến khi thống nhất hai miền 1975; Ông Nguyễn Xiển được bầu là Phó Chủ tịch Quốc hội một số Khoá; Gia đình con cháu đều là trí thức yêu nước; con rể là Bộ trưởng Bộ Kế hoạch đầu tư Đỗ Quốc Sam. Hiện ở Hà Nội có phố Nguyễn Xiển, rất mong thời gian tới ở quận Kiến An, thành phố Hải Phòng sẽ có con đường mang tên Nguyễn Xiển.
NH
…
Hộp thư Thơ Văn với chủ đề “Người Hải Phòng” dự thi:
Thời gian qua, BTC đã nhận được Thơ Văn dự thi của các tác giả:
Hải Phòng: Phan Dũng, Lại Xuân Hậu, Nguyễn Ban, Vũ Hoàng Lâm, Bùi Sỹ Căn, Nguyễn Hùng, Vũ Ngọc Anh, Đặng Quang Đạo, Nga Lê, Trần Duy Hạnh, Đào Nguyên Lịch, Bùi Đức Nội, Nguyễn Thị Hiền, Thúy Vinh, Quỳnh Lê, Nguyễn Thị Nho, Lê Việt Hùng, Ngô Thị Mai Hà, Vương Giao Tuyến, Hoàng Ngãi, Bùi Thế Đạt, Đoàn Khương, Lê Trung Cường, Hoàng Văn Quyền, Nguyễn Quang Hòa, Trần Vĩnh Hải, Nguyễn Mạnh Trí, Nguyễn Sơn, Nguyễn Minh Dương, Mai Hồng Quang, Phan Giang Sơn, Đào Nguyên Lịch, Nguyễn Đình Tâm, Nguyễn Xuân Căn, Nguyễn Viết Minh, Phạm Văn Quá; Hà Nội: Bùi Đức Thiêm, Nguyễn Lan Hương, Nguyễn Thị Kim, Lê Nguyên Khôi, Thái Hưng, Đinh Thành Trung, Đỗ Xuân, Trần Thị Bích; Hưng Yên: Nguyễn Thành Tuấn, Nguyễn Quý Nghi; Quảng Ninh: Dương Phượng Toại, Nguyễn Thái Phú, Đỗ Đồng Lệ; TP Hồ Chí Minh: Vương Miện, Nguyễn Vĩnh Bảo, Vũ Lam Hiền, Nguyễn Thế Kỹ; Thụy Sỹ: Hoàng Yến; Nam Định: Phạm Mai Hương; Hải Dương: Huy Nguyên; Chi hội Mỹ: Phạm Thu Hương, Trần Thanh Toàn; Cộng hòa Pháp: Nguyễn Nga; Nghệ An: Phan Hữu Cường; Liên bang Nga: Nguyễn Hắc Long, Phạm Đình Cựu; Khánh Hòa: Ngọc Hoa, Lê Đức Bảo; Bà Rịa Vũng Tàu: Trần Thắng; Bungary: Hoàng Minh Thuận; Bình Thuận: Dương Đức; Vương quốc Anh: Đào Thị Kỷ, Nguyễn Thị Mát; Newzealand: Đào Yên; Vĩnh Phúc: Lê Gia Hoài; Đồng Nai: Nguyễn Quốc Toàn, Nguyễn Tâm Thanh; Yên Bái: Đào Thu Hương; Lâm Đồng: Nguyễn Duy Vinh; Bắc Giang: Nguyễn Chí Diễn, Đoàn Văn My; Long An: Thi Hoàng Khiêm; Ănggola: Lương Hải Thuận
Mời các bạn tiếp tục gửi Thơ Văn dự thi. Thơ Văn dự thi xin gửi về email: hoivietkieuhp@gmail.com. Trân trọng cám ơn!
BTC