
Theo khảo sát của các cơ quan chức năng, với xu thế hội nhập quốc tế, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng tăng nhanh. Hiện nay, tại các nước đã có trên 4 triệu người Việt Nam đang sinh sống, học tập, lao động. Trong đó trên 400.000 người có trình độ từ đại học trở lên, đang cư trú tại hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, phần lớn có nền công nghiệp phát triển như Mỹ, Ca-na-đa, Úc, Cộng hòa Liên bang Đức, Hàn Quốc, Nhật, Hồng Công, Đài Loan (Trung Quốc)…
Riêng thành phố Hải Phòng, theo khảo sát của Sở Ngoại vụ từ năm 2010, thành phố đã có gần 30 nghìn bà con định cư ở nước ngoài và trên 11 nghìn hộ gia đình, thân nhân. Hiện nay số liệu trên đã vượt nhiều, do số người ra nước ngoài cư trú, kết hôn, học tập, làm việc, thăm thân…ngày càng tăng nhanh. Số lượng kiều bào về thăm gia đình, quê hương và đầu tư sản xuất, kinh doanh hàng năm cũng tăng lên đáng kể.
Bà con kiều bào chụp ảnh cùng Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Xuân 2017
Người Việt Nam ở nước ngoài nói chung và người Hải Phòng ở nước ngoài nói riêng là bộ phận quan trọng trong cộng đồng dân tộc Việt Nam. Họ không chỉ có những góp phần quan trọng về nguồn lực kinh tế, vật chất, kiến thức khoa học kỹ thuật mà còn có vai trò tích cực trong các lĩnh vực quan hệ đối ngoại, văn hóa, xã hội khác…
Tuy nhiên, cùng với những mặt hoạt động nêu trên, một số vấn đề phức tạp cũng phát sinh trong cộng đồng này ở nước sở tại cũng như khi về nước. Ngay tại thành phố Hải Phòng, những năm qua, trong quá trình đầu tư sản xuất, kinh doanh một số kiều bào do thiếu hiểu biết về pháp luật dẫn đến những sai phạm, gây thiệt hại cho cá nhân họ và cộng đồng. Hoạt động di trú, hôn nhân có yếu tố nước ngoài còn khá phức tạp, nhiều trường hợp kẻ xấu móc nối trong và ngoài nước để làm thủ tục “kết hôn giả” với mục đích đưa người xuất cảnh, cư trú trái phép, khiến nhiều gia đình bị lừa gạt, “tiền mất, tật mang”. Ngoài ra còn có một số vụ việc vi phạm pháp luật của người Hải Phòng ở nước ngoài như cư trú trái phép, phá bỏ hợp đồng lao động, trộm cắp; sản xuất, buôn bán ma túy… đã bị bắt giữ. Các cơ quan đại diện ngoại giao của ta và phía nước ngoài đã nhiều lần thông báo cho cơ quan chức năng của thành phố về tình trạng này. Trong 5 năm từ 2012-2017, gần 50 trường hợp người Hải Phòng cư trú bất hợp pháp hoặc vi phạm pháp luật nước ngoài bị bắt, bị xử tù hoặc trục xuất về nước. Một số địa bàn có nhiều người Hải Phòng cư trú như Hồng Công, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc… các nhà chức trách đều phản ánh và có những kiến nghị về việc chấp hành pháp luật nước sở tại của người Việt Nam, nhất là các địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh…
So với các bộ phận dân cư khác cũng như với các địa phương trong cả nước, số lượng và tính chất các vụ việc của Hải Phòng tuy không phải trầm trọng, nhưng ở mức độ nhất định nó đã gây ảnh hưởng không tốt đến các vấn đề xã hội, đến quan hệ đối ngoại và hạn chế những kết quả trong công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài.
Một trong những nguyên nhân quan trọng của tình trạng trên là do một bộ phận nhân dân thành phố và kiều bào ở nước ngoài còn thiếu kiến thức pháp luật, nhất là ở vùng nông thôn, ven biển, hải đảo… Mặt khác việc phổ biến, giáo dục pháp luật của các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương có tích cực, nhưng vẫn còn thiếu những biện pháp thích hợp, hiệu quả chưa cao.
Để góp phần giảm thiểu và hạn chế thấp nhất các vụ việc vi phạm pháp luật của người Việt Nam ở nước ngoài, cùng với các giải pháp khác, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đối với xã hội nói chung và kiều bào Hải Phòng cũng các thân nhân, gia đình nói riêng cần được chú trọng, tích cực đẩy mạnh hơn nữa. Trong đó, vấn đề không thể thiếu đó là sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội. Trong giai đoạn 2018 và những năm trước mắt, chúng tôi xin đề xuất một số biện pháp cần thiết như sau:
1- Ủy ban nhân dân thành phố sớm có các chỉ đạo và với các cơ quan chức năng liên quan (Sở Tư pháp, Sở Ngoại vụ, Công an thành phố, Sở Thông tin và Truyền thông…) phối hợp với Ủy ban MTTQVN thành phố, và thực hiện việc phối hợp xây dựng Đề án về việc thực hiện “Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2017 – 2021” do Thủ tướng Chính phủ ban hành theo Quyết định số 705/QĐ-TTg, ngày 25/5/2017.
Trong đó, cần xác định rõ người Hải Phòng ở nước ngoài và gia đình, thân nhân ở trong nước là một bộ phận đối tượng quan trọng trong cộng đồng cần được quan tâm phối hợp để thực hiện công tác tuyên tuyền, phổ biến, giáo dục pháp luật theo tinh thần của Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tại Quyết định số 705/QĐ-TTg “Tăng cường hợp tác quốc tế về phổ biến, giáo dục pháp luật, chú trọng hợp tác với các nước có chung đường biên giới; có giải pháp tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người nước ngoài ở Việt Nam và cho người Việt Nam ở nước ngoài; tổ chức khảo sát, chia sẻ, học tập kinh nghiệm thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở trong và ngoài nước”. Chương trình nêu trên là cơ sở để triển khai các điều kiện và hoạt động cụ thể nhằm thực hiện được mục tiêu và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
2- Đẩy mạnh công tác phối hợp chặt chẽ với Uỷ ban nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao), các cơ quan đại diện ngoại giao của Nhà nước ta thực hiện các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến các trung tâm, các khu vực có nhiều kiều bào Hải Phòng sinh sống và làm việc ở nước ngoài. Phối hợp giải quyết tích cực và có hiệu quả các vụ việc sai phạm pháp luật, thực hiện chính sách bảo hộ công dân Việt Nam ở nước ngoài, tạo niềm tin cho công dân vào chính sách, pháp luật và vai trò của Nhà nước.
Phối hợp với các cơ quan chức năng, các chính quyền địa phương nước sở tại để phối hợp hỗ trợ công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (một số nước, vùng lãnh thổ đã sang Việt Nam và Hải Phòng để trao đổi về việc này như Hàn Quốc, Nhật, Hồng Công, Đài Loan (Trung Quốc).
3- Đẩy mạnh công tác xã hội hóa hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật đối với cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và gia đình thân nhân.
Phát huy mạnh mẽ vai trò Hội Liên lạc Việt kiều thành phố Hải Phòng (thành viên của Ủy ban MTTQVN thành phố). Hội cần chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho các hội viên, gia đình thân nhân kiều bào cũng như các đối tượng là bà con người Hải Phòng ở nước ngoài khi về nước và coi đây là một trong những mặt hoạt động trọng tâm của công tác Hội.
Ban Thường trực Hội phát huy tốt các hoạt động tập hợp, quy tụ kiều bào và thân nhân để triển khai mạnh mẽ hoạt động nêu trên với các hình thức phù hợp. Đặc biệt là cần liên hệ, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng như Sở Tư pháp, Sở Ngoại vụ, Phòng Xuất Nhập cảnh CATP… để triển khai các hoạt động như tổ chức các lớp phổ biến, hội thảo, các hoạt động văn hóa, văn nghệ lồng ghép…
Hội cần giao thêm nhiệm vụ và tạo điều kiện thuận lợi cho Trung tâm Phát triển cộng đồng để phối hợp thực hiện nhiệm vụ nêu trên, kết nối chặt chẽ với Trung tâm trợ giúp Pháp lý của Sở Tư pháp và các cơ quan chuyên trách khác để làm tốt công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, cũng như tư vấn pháp lý cho kiều bào.
4- Chú trọng việc phát huy vai trò của các Hội đồng hương người Hải Phòng ở nước ngoài, các nhà trí thức, khoa học, các cá nhân có uy tín trong cộng đồng người Hải Phòng ở nước ngoài. Trên thực tế việc lồng ghép hoạt động phổ biến chính sách pháp luật thông qua các sinh hoạt, giao lưu của các tổ chức và nhóm cộng đồng nêu trên trong những năm qua đã được kiều bào và gia đình thân nhân nhiệt liệt hoan nghênh.
Công tác tuyên truyền phổ biến chính sách, pháp luật của thành phố với người Việt Nam ở nước ngoài và gia đình thân nhân là hoạt động trên phạm vi rộng cả trong và ngoài nước, do vậy có nhiều khó khăn và mang tính nhạy cảm cao. Tuy nhiên nếu được sự quan tâm chỉ đạo của Thành ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN thành phố và sự tích cực, kiên trì thực hiện các biện pháp thích hợp của các cơ quan chức năng, các đoàn thể, các tổ chức tổ chức xã hội… chắc chắn sẽ góp phần tích cực giảm bớt vụ việc sai phạm pháp luật, góp phần nâng cao hiệu quả công tác người Việt Nam ở nước ngoài của thành phố./.
Sở Ngoại vụ Hải Phòng